Met het tweede seizoen van Emily in Paris is de baret niet aan te slepen. Op Instagram vliegen de foto’s van outfits featuring een rode baret me om de oren en ook op straat zie ik ze regelmatig. And I love it. De baret is helemaal hot. Maar als ik er iets harder over nadenk, denk ik dat baretten nooit echt weggeweest zijn.
Als je aan de baret denkt, zie je misschien wel een Française voor je – inclusief sjaaltje om haar nek geknoopt! Of je denkt juist aan Che Guevara met zijn zwarte baret met zilveren ster. Maar misschien zie je een eigenzinnige kunstenaar voor je met een grote baret op diens hoofd en een complementerend verfpalet in de hand!
De baret in bronzen tijden
Het silhouet van de baret zoals we ‘m kennen – een wollen schijfje dat je bolletje een dikke knuffel geeft – is al duizenden jaren in omloop. Archeologen hebben vergelijkbare hoeden gevonden in tombes die dateren vanuit het Bronzen Tijdperk (3200-600 v.Chr.) in zowel Italië als Denemarken. In het antieke Griekenland en Rome werden twee type hoeden gedragen. Het ene type was de petasos. Dit was een soort floppy zonnehoed. De andere hoed was de pileos. Dit was een prismavormige hoed. En… Let op: deze twee zijn gedurende de tijd samengesmolten in een platte flaphoed gemaakt van wol.
Hoewel de vorm en grootte van deze hoed verschillend was in de verschillende delen van Europa (tussen 400 v.Chr. en de 13e eeuw), was er één gemene deler. En zal ik maar meteen vertellen welke dat was? Ze waren allemaal gemaakt van vilt. Vilt was (en is) goedkoop en makkelijk om te maken. Je hebt hiervoor drie ingrediënten nodig: wol, water en druk/wrijving. Door het samendrukken en wrijven van verschillende laagjes (natte) wol, krijg je uiteindelijk vilt.
De vilten hoed als favoriet van de armen
In de 14e en 15e eeuw hadden baretten de Europese lagere klassen geïnfiltreerd. De hoeden heetten toen nog geen baretten trouwens. In deze tijd stonden ze gewoon bekend als vilten hoeden. Zo lekker gewoon gebleven hè…
Die laagste klassen bestonden over het algemeen uit boeren en kunstenaars. De boeren vonden de hoed erg praktisch vanwege de waterdichtheid van de baret (zoals ook al aangehaald in het artikel over de bucket hat). En op verschillende portretten van de grote kunstenaars kun je ook de baret spotten. Denk maar eens aan verschillende zelfportretten van Rembrandt van Rijn.
De 17e en 18e eeuw: de baret krijgt een naam
Uiteindelijk kwamen de jaren 1800 om de hoek kijken. Hier werd de baret voor het eerst als politiek statement ingezet. Dit gebeurde in Spanje tijdens de Tweede Carlistenoorlog (dit was een burgeroorlog). Hierbij droeg (hou je vast want hier komt een lange, moeilijke naam) de leider van de Carlisten, Tomas Zumalacarregui, een rode baret. En na hem volgden vele revolutionaire en militaire figuren!
Het woord baret werd als eerste vastgelegd in 1835. Het komt van het Latijnse woord birretum en dat refereert naar een platte, wollen hoed die door lokale boeren werden gedragen. In deze tijd werd de (lichtblauwe!) baret in Frankrijk een statussymbool voor hooggeplaatste leden in het Franse leger.
De baret en de roaring twenties
Het is niemand echt duidelijk hoe de baret geëvolueerd is van boerenhoofddeksel naar modestatement. Maar toch gebeurde het in de vroege jaren van de 20e eeuw. In de straten van Parijs tijdens de jaren ’20 kon je kunstenaars, schrijvers, acteurs en zangers allemaal spotten in zo’n vilten baret. Denk bijvoorbeeld aan Ernest Hemingway of Edith Piaf. Effortless chic was binnen handbereik met zo’n prachtige zwarte baret!
Twintig jaar later werd de baret heel anders ingezet. De hoed verspreidde zich over Europa en settelde uiteindelijk ook aan de andere kant van de Atlantische Oceaan in The States. De Amerikanen zagen wel wat in deze praktische – en goedkoop te fabriceren – hoed en schreef deze voor als basis in hun militaire uniforms. Hmm… Waar hebben we dit vaker gehoord? Hint: flared pants, T-shirts en wéér die bucket hats! Oh ja, en de trenchcoat! De U.S. Army Special Forces hadden hun eigen groene variant. Dit viel zó op, dat deze groep al snel bekend stond als de “Groene Baretten”.
Welcome to the Sixties!
In de jaren ’60 kwam een terugkeer van de baret als fashion item. Filmsterren als Brigitte Bardot en Catherine Deneuve werden hiermee gespot op rode lopers zoals die van het Cannes Filmfestival. Maar ook mannen zoals Pablo Picasso en Dizzy Gillespie werden ermee gespot.
Daarnaast had de baret een bredere politieke betekenis. De baret was een handelsmerk van mannen zoals Che Guevara en Fidel Castro. Zowel Castro (leider van de Communistische Partij) als Guevara (Marxist en guerilla-leider) droegen zwarte baretten.
In de jaren ’70 werd de baret gedragen door verschillende activistische groepen over de hele wereld. Een voorbeeld hiervan zijn de leden van de Black Panther Party. Zij stonden bekend om het dragen van veel (zwart) leer, een poederblauw T-shirt, zwarte schoenen en een zwarte baret. Dit laatste was een knipoog naar die Groene Baretten van hierboven. Deze look stond symbool voor hun positie als soldaten aan de frontlinie.
De baret vs the fashion runway
In de jaren ’90 werd de zwarte baret de runway op gestuurd. In Parijs kon je ze spotten in shows van Thierry Mugler (R.I.P.) die de baret combineerde met blote red carpet-jurken. In de 21e eeuw worden de statements binnen fashion en politiek wel eens gecombineerd. Denk bijvoorbeeld aan de beroemde Super Bowl halftimeshow van Beyoncé waarin haar achtergronddansers zwarte baretten droegen als ode aan de Black Panthers.
In de Chanel Resort-collectie van 2017 werden zwarte baretten getoond. Deze show vond plaats in Havana (Cuba), dus misschien was dit wel een hint naar de voormalig leider van het land.
Nu, in de twenties van deze eeuw, kunnen de politieke baret en de fashionable baret in harmonie samen verschijnen. Na een bestaan van duizenden jaren kun je wel zeggen: dit is een hoed met veel power!
Bronnen
Kliest, N. (2021). The History of Berets & Why They’re So Much More Than Just a Hat. The Zoe Report.
Lubitz, R. (2016). The History of the Beret: How a Peasant’s Hat Turned into a Political Statement. Mic.
Strickland, S. J. (2019). The Surprising Secret History of Berets. FASHION Magazine.
