Ah, de polkadot. Stipjes, stipjes en nog eens stipjes. Toen ik zes jaar was, namen m’n ouders mijn zusje en mij mee naar Disneyland Parijs om te vieren dat ze 20 jaar getrouwd waren. Wat vond ik het allemaal prachtig! Ik weet nog heel goed dat mijn zusje Anne en ik een jurk uit de Disneywinkel mochten uitzoeken. Op de onderste plank lagen twee jurken waartussen ik onwijs zat te twijfelen: ging ik voor de Minnie Mouse-jurk (met oren!) of voor de blauwe glitterende Assepoesterjurk?
Uiteindelijk werd het de Assepoesterjurk.
… ?
Grapje!
Haha nee, hoe prachtig de Assepoesterjurk ook was, ik zou deze anekdote niet aanhalen als ik daarvoor was gegaan, toch? Het werd de Minniejurk voor zowel mij als Anne. Die avond hebben we rond gedanst in het hotel in die jurk: de rok zwierde prachtig op als je ermee ronddraaide. De haarband met oren deed een beetje pijn, dus die hebben we nooit echt meer gedragen, maar de jurk is in de jaren erna nog vaak als verjaardagsjurk uit de kast getrokken.
Stippen: taboe en ziektebeeld
Voor mij is deze allereerste herinnering aan de polkadot dus een hele fijne. Maar oorspronkelijk had dit stippenpatroon vroeg in de geschiedenis een sinister karakter. Zo was het in het Europa van de Middeleeuwen taboe om gestipte patronen te dragen. Toentertijd was het erg lastig om de stippen gelijk te verdelen zonder de hulp van machines. Ongelijk verdeelde stippen gaf gelijkenis aan de eerste zichtbare uitingen van verschillende ziektes zoals lepra, syfilis, pokken en mazelen. Het is dus een understatement om te zeggen dat dat toch niet is wat je wil bereiken als je het hebt over een “unieke stijl”.
Stippen waren trouwens niet het enige patroon dat geschuwd werd in de middeleeuwen: ook strepen werden liever gemeden. Hier zal ik zeker weten nog een keer op terugkomen in een andere post.
Een nieuwe rol voor de stip
Uiteindelijk begonnen kleding en accessoires niet alleen status te dienen, maar werd het ook een manier om stijl en zelfexpressie uit te drukken. Dit was het moment dat de stip een nieuwe rol kreeg. Zo gingen de Europese dames tussen 1590 en 1720 (een flinke tijd dus) over op een modebeeld dat ‘patching‘ heette. Er werd vaak ook moucheron gebruikt, wat Frans is voor ‘kleine vlieg’. Ok sure, weer een nieuw woord geleerd, maar wat was het? Nou, het was een rond stukje stof dat de mademoiselles (om maar even in die Franse sferen te blijven) op hun gezicht plakten Soms verborgen ze hiermee een vlek. Vaak pasten ze het toe als een soort schoonheidsvlekje. Het idee was dat het vlekje de rest van het smetteloze gezicht mooi liet uitkomen. Flawless.
It’s all in the name
Stoffen met gestipte patronen kregen in de 19e eeuw veel verschillende namen. Zo werden stippen op tule (waarbij de stippen dan van dikkere stof waren) ook wel dotted-Swiss genoemd. Bij de Franse quinconce werden de stippen geplaatst zoals je ook op de 5-kant van een dobbelsteen ziet. Om-en-om dus.
Stippen met een veel groter formaat als van een munt werden in het Duits Thalertupfen genoemd. Deze naam kwam voort uit Thaler. Dit was de munteenheid die Duits-sprekend Europa tot 1800 gebruikte. Het Engelse woord dollar had trouwens dit woord als basis. Just a fun fact.
Samen dansen we de polka(dot)
Uiteindelijk kwam daar de term polkadot. Deze Engelse term ontstond uit een liefde voor Tsjechische polkamuziek en volksdans. Deze trend voltrok zich van oost naar west-Europa tussen 1840 en 1860. Er kwam hieruit veel meer voort dan alleen de polkadotstof: ook “polkabretels” of zelfs “polkapudding” (?!) kon je tegenkomen in die tijd. Het patroon in de stof is echter het enige wat echt is blijven hangen. Tenminste, ik ben zelf nog geen polkapudding tegengekomen. En polkabretels kun je vast nog in overvloed vinden in feestwinkels.
De, voor zover bekend, eerste geschreven notitie van de term “polkadot” verscheen in een lifestyle magazine voor vrouwen. Dit was in 1857, stond in Godey’s Lady’s Book en ging als volgt: “scarf of muslin, for light summer wear, surrounded by a scalloped edge, embroidered in rows of round polka dots.” Et voilà, daar was ie dan om nooit meer te verdwijnen!
Lang leve de Industriële revolutie!
De polkadot won ook in populariteit doordat in 1850 de technologie op gang was gekomen die het maken van evenredig verdeelde stippen (van consistente grootte) mogelijk maakte. De middle and upper classes hoefden niet alleen meer huisgemaakte kleding te dragen. Ze konden elke lente weer nieuwe kleding kopen en investeren in de prints en kleuren van dat moment. Mode was (redelijk) toegankelijk geworden en polkadots waren het nieuwste van het nieuwste.
Meer polkadots in de 20e eeuw
Het patroon bleef gedurende de 20e eeuw verder in populariteit stijgen. In de jaren ’20 werd deze print gespot bij kenmerkende gebeurtenissen zoals het moment waar Norma Smallwood de titel Miss America in de wacht sleepte en waar ze een bikini met polkadots droeg. Dit was in 1926 en zij was de eerste vrouw met native American roots die deze schoonheidswedstrijd won.
Daarnaast maakte Disney’s Minnie Mouse haar debuut op het grote scherm. Volgens Disney werden de stippen op haar jurk weggelaten omdat ze te lastig te animeren waren, maar op afbeeldingen en posters waren ze zeker wel zichtbaar.
De polkadot in beeld
Ook zijn polkadots onherroepelijk verbonden met flamencodansers. Prachtige rode jurken met ruches, pofmouwen en van boven tot onder een stippenpatroon. Stippen werden sinds 1847 op de jurken toegepast en had een enorme impact op verschillende culturele momenten in de 20e eeuw. Frank Sinatra bracht in de jaren ’40 een ode aan deze print uit met het lied “Polka Dots and Moonbeams”. Marilyn Monroe werd gespot in zowel jurken als bikini’s met het stippenpatroon in de jaren ’50.
Vervolgens werden de stippen nog meer onderdeel van het modebeeld doordat Twiggy en actrice Goldie Hawn ermee gespot werden in de jaren ’60. En daar stopt het nog lang niet. Vanaf de tachtiger jaren werd ook Prinses Diana op de gevoelige plaat vastgelegd in dit, inmiddels iconische, patroon. En uiteraard mag de bruine jurk met witte stippen die Julia Roberts draagt in de film Pretty Woman niet worden vergeten. Prachtig! Hoewel ik de witte doorknoopjurk met zwarte hoed de mooiste outfit van de film vind. Maar dat terzijde.
Met stip op één!
Uiteraard is de polkadot samen met ons de 21e eeuw ingetreden en zien we de print nog steeds op de catwalk en in het straatbeeld. Meestal komt de print wat meer terug in de lente en in de zomer: toegepast op een luchtige manier. Daarnaast is de zwart-witcombinatie misschien nog de meest klassieke, zoals ook Malu schrijft op haar blog LifeBeautyStyle: “Polkadot op een rok of blouse? Check!”
Bronnen
Adhav, L. (2020, 19 juni). A History of Polka Dots, in Case You’ve Ever Wanted to Know More About Them. Cosmopolitan.
Kelleher, K. (2018, 3 april). The History of the Polka Dot, from Minnie Mouse to Yayoi Kusama. Artsy.
Pantazi, C. (2017, 1 augustus). A Brief History of Polka Dots. The Hairpin.
Stewart, J. (2010, September 10). Seeing Spots From lepers to paranoia: The twisted history of the polka dot. Slate Magazine.
Sykes, L. (2015, 16 juni). The History of Polka Dots in Photos. Town & Country.
