In het artikel over de middeleeuwen kwam ie al even voorbij: het korset. Dit was toen echter nog niets anders dan een aansluitend lijfje. In dit artikel ga ik dieper in op dit kledingstuk. Dankzij de Netflix-serie Bridgerton stonden korsetten vorig jaar flink in de spotlight. Ik was De kleine Modemeid toen helaas nog niet begonnen, want ik had graag een analyse gemaakt van de kostuums in de serie. Maar! Fear not: de releasedatum van seizoen twee staat gepland op 25 maart 2022! Aangezien ik de eerste vier boeken van deze serie heb gelezen, weet ik zo ongeveer wat ons te wachten staat. En ik heb er zin in! Ik denk dat dit seizoen leuker wordt dan de eerste (ik vond de verhaallijn in ieder geval leuker). Ben benieuwd! Om ons tot die tijd bezig te houden, heb ik de adembenemende (hihi) geschiedenis van het superstrakke korset eens onderzocht.
To breathe or not to breathe, that’s the question.
Het korset, een strak aangetrokken geval ontworpen om de taille in een “zandlopervorm” te duwen of om de borsten op te duwen of juist platter te maken, was dé onmisbare basis van de modebewuste vrouw voor ruim 400 jaar. Het werd gedragen in de westerse wereld vanaf de 16e eeuw. Hier werden korsetten als eerste geïntroduceerd aan het Spaanse en Franse koninklijk hof. Het korset was niet zichtbaar, maar werd onder de kleding gedragen waardoor het vrouwelijk lichaam in de “juiste” vorm werd geduwd die nodig was om de laatste, nieuwste pasvormen van jurken te dragen. Omdat de benodigde vorm zo vaak veranderde, veranderden de ontwerpen voor korsetten net zo vaak.
Tegen de tijd dat de 18e eeuw startte, waren korsetten verfijnd en complex geworden. De kleding die werd gedragen door de welgestelde vrouwen, was zeer decoratief en gemaakt van de beste materialen. Korsetten werden toen óók gemaakt van rijke materialen en hadden vaak een verborgen zakje waar de draagster lekker ruikende kruiden of kleine parfumzakjes in kon stoppen. Het korset had toen een soort trechtervorm, waarbij het boven wijd was en naar beneden toe smal en recht uitliep. Hierbij werd de vorm verstevigd met baleinen om de vorm vast te zetten. Deze vervingen de houten of metalen ondersteuning die in eerdere korsetten werd gebruikt.
De mode van de rijzende manen
Tijdens de 18e eeuw was het fashionable voor de vrouw om veel van haar boezem te laten zien. Hiervoor werden korsetten gefabriceerd die de borsten omhoog en tegen elkaar duwden. Deze positie staat bekend als “rising moons”... Tsja, je moet het tóch naam geven. Dit verraadt ook meteen dat bleekheid vroeger een schoonheidsideaal was.
De meeste vrouwelijke figuren voldeden echter niet aan dit ideaal van rechtopstaande boobies, waardoor het korset een grote druk uitvoerde op het lichaam. Het was, ongelooflijk genoeg, niet zeldzaam dat het korset zorgde voor gescheurde huid, gebroken ribben en in sommige gevallen zelfs gekneusde organen. Daarnaast zijn er ook geregistreerde gevallen waarbij vrouwen zijn overleden omdat hun korsetten té strak waren vastgeknoopt… Gruwelijk!
Corps Baleine
In Frankrijk was één van de populaire korsetten het Corps Baleine. Dit was een nauwsluitend korset met een lange taille en schouderbandjes en werd gedragen over een blouse. De baleinen ondersteuning was zó stijf, dat veel dokters hiertegen protesteerden. Tegen 1773 werden vrouwen aan het koninklijk hof ontzien van het dragen van met baleinen verstevigde korsetten. Aan het einde van de 18e eeuw en het begin van de 19e eeuw werd katoen de populairste stof voor korsetten. Hiermee kwamen zachtere en natuurlijkere lijnen in de mode en zo verdwenen de pijnlijke ondersteuningen uit het modebeeld. Voor even dan. In de 19e eeuw kwam de wespentaille weer terug waardoor de strakke korsetten ook weer uit de mottenballen werden getrokken. Gelukkig kwam er een toenemende roep om vrouwelijke onafhankelijkheid tegen het eind van deze eeuw en zo werd het strakke korset dan gelukkig definitief gedag gezegd.
Het korset in de 21e eeuw
Vandaag de dag zien we moderne varianten van het korset hier en daar terug in het straatbeeld. Een zwarte interpretatie wordt nog wel gedragen door vrouwen of mannen die een gothic-kledingstijl hebben, ten minste, zo herinner ik me het van de middelbare school vooral. Daarnaast worden it-girls/modellen zeker nog wel gespot in een bustier-variant onder bijvoorbeeld een blazer: onderkleding on top is vaak de achterliggende gedachte. Het korset wordt daardoor bijna uitsluitend gelinkt aan lingerie en/of avondkleding. Ik zeg bijna, omdat we ook nog wel eens zien dat het korset over een (witte) blouse gedragen wordt. Deze verschillende varianten hebben we in de afgelopen jaren ook veelvuldig in collecties zien terugkomen: denk Guo Pei Coutoure Fall 2018, Alexander McQueen Ready to Wear Fall 1996, 2011, 2016… Do I need to say more?
Maar, nog even als afsluiter: áls je besluit een korset te dragen, trek ‘m dan niet te hard aan. Doe voorzichtig en wees zuinig op jezelf!
Bronnen
Cosgrave, Bronwyn. The Complete History of Costume and Fashion: From Ancient Egypt to the Present Day. New York: Checkmark Books, 2000.
Steele, Valerie. The Corset: A Cultural History. New Haven, CT: Yale University Press, 2001.
Schacknat, K. (2014). In en uit de mode. 2000 jaar modevormgeving (1ste editie). Amsterdam University Press.
Waugh, Norah. Corsets and Crinolines. London, England: B. T. Batsford, 1954.
