Schooluniforms, de film Clueless en natuurlijk Schotland. Wat hebben deze drie random dingen met elkaar te maken? De ruit. Of specifieker: de Schotse ruit, ook wel tartan genoemd. Toen ik op de middelbare school zat (ik weet niet meer welk jaar, ik denk toen ik 14 of 15 was – dus 2007 of 2008), raakte dit ruitje he-le-maal in. Je zag ze overal! Vooral, of bijna uitsluitend eigenlijk, in de vorm van een plooirokje. Nu denk ik dat we allemaal wel kunnen bedenken dat de oorsprong hiervan ergens in Schotland ligt. Maar wanneer, waar, hoe en waarom is dit doorgestroomd naar mainstream fashion? Let’s find out, shall we?
Als ik zeg: Schotse ruit, dan zie je waarschijnlijk één kleurencombinatie voor je. Die rood-met-groen-en-een-beetje-blauwe ruit. En dat heb je goed: dat is een Schotse ruit. Een, maar niet DE Schotse ruit. Hoe dat zit, leg ik je graag uit. Ik ben de moeilijkste niet, snap je.
Clans, Australië en de trenchcoat.
Kijk, er is niet één schotse ruit. Vroegâh bestond de bevolking van Schotland uit allemaal clans. Dit waren groepen mensen die dezelfde achternaam deelden. De term ‘clan’ komt van het Schots-Gaelische clann, wat ruw vertaald kinderen (children) of verwanten (kindred) betekende. Deze clans hadden allemaal een leider en een motto. Bekende clans waren bijvoorbeeld MacDonald, MacLeod en Mackintosh. Grappig dat al deze namen op een manier wel een belletje doen rinkelen. (Hamburgers, Australische boerderijserie, technologie/trenchcoat). Geen idee of dit nazaten waren van deze clans trouwens!
Goed. Deze clans hadden ook allemaal hun eigen patroon. Hun eigen type tartan/ruit in een specifieke combinatie van kleuren. Deze droegen ze op hun kilts. In eerste instantie was de kilt nog niet per se een rok. In eerste instantie, in de 16e eeuw, was een kilt een lang stuk ruitstof die rond het middel en over het hoofd en schouders gedrapeerd. Deze stof had nog geen specifieke kleur. Vanaf de 18e eeuw werd de kortere kilt (tot op de knie) populair en vanaf de 19e eeuw maakten de clans kilts uit hun eigen ruit/tartan. Zo konden ze de ene clan van de ander onderscheiden.
In 1746 werd de kilt door de regering verbannen met “the Dress Act of 1746″. Dit was onderdeel van een groot aantal reformaties die ervoor moesten zorgen dat oorlogvoerende Schotse clans onder de controle van de overheid vielen. Deze verbanning duurde tot 1782.
Van de UK naar de US
Een eeuw na dit voorval emigreerde een groep Schotten van hun thuisland naar de Verenigde Staten. Hier trokken ze naar het westen, richting de prairie lands. Hier begonnen ze te werken als houthakkers, waarbij ze het hun bekende ruitpatroon droegen. Zie je ‘m al aankomen? Het houthakkershemd was geboren!
Amerikaanse volksverhalen vereeuwigden deze print dankzij de legende van Paul Bunyan. Een enorme houthakker die vaak wordt afgebeeld met een rood-zwarte ruit. De associatie van deze schotse ruit met het ‘buitenleven’ werd verder bekrachtigd door de productie van verschillende kledinglijnen. Dankzij Woolrich John & Brothers en Pendleton werd de schotse ruit vastgelegd als een uniform voor werkende mannen. In de buitenlucht, dat wel.
Het Burberryruitje
Tegen het eind van de 1920s werd het “Burberryruitje” beroemd als voering in de populaire trenchcoats. (Psst. Heb je het artikel over trenchcoats nog niet gelezen? Ga daar dan strakjes ook nog even naartoe! Kan via deze link). Het Britse merk waaide al snel over naar de andere kant van de Big blue. Hier trokken ze de aandacht van Amerikaanse socialites die met smart wachtten op de nieuwe Europese modetrends.
In deze tijd was de ruit versimpeld tot aardetinten. Maar rond 1940 kwam Pendleton (die van de houthakkershemden inderdaad) met een “old skool in een nieuw jasje” variant in felle kleuren. Hiervan was rood het meest populair. Daarbij kwamen textielproducenten met betaalbare stoffen om kleding mee te maken. En ze ontdekten hoe ze de ruitprint met dunnere materialen konden maken dan het traditionele, dure, wol. Hierdoor werd de Schotse ruit een stuk toegankelijker in de modewereld.
De Schotse ruit en het schooluniform
Katholieke scholen kozen al snel de Schotse rok als onderdeel van hun uniform. Dit werd al snel overgenomen door privéscholen. Prep schools. Wat we trouwens ook terug hebben kunnen zien in Gossip Girl.
Tegen het eind van de 60s waren de schotse rokjes een zichtbare indicatie van deze eerder genoemde prep schools. Deze uniforms zorgden ervoor dat de print geassocieerd werd met privilege en rijkdom. En een gecultiveerd beeld van de “proper young woman”. Ik denk dat Gossip Girl ook wel heeft laten zien dat die uitstraling niet per se veel zegt ;). XOXO
De twee gezichten van de schotse ruit
In de jaren ’70 werd de schotse ruit populair in twee stromingen. Zowel de rijke elite als de punks droegen ‘m. Waar aan de ene kant dus tieners de rokjes naar school droegen (en hun moeders er op de country clubs in rond paradeerden) droegen de punks de rokjes en dassen op een ironische manier. Satire, kan ik wel zeggen. Door de rokjes verder in te korten en een gruffy rommelige look erbij te dragen, werd het ruitje een symbool van sociale rebellie.
Dit werd echter stopgezet toen de Schotse ruit werd teruggenomen door de Amerikaanse tieners. Films zoals Clueless zorgden ervoor dat de ruit onderdeel werd van de prep cultuur in de vroege jaren ’90. Hierdoor kwam een jonge versie van die elitaire stijl naar voren. En als je hebt opgelet: de iconische gele two piece die Cher aan het begin van de film uitkiest, werd ook gedragen door Fran Fine in The Nanny!
Profiterend van die nineties stuurden ontwerpers zoals Lanvin en Oscar de la Renta vergelijkbare looks de catwalk op. De Fall/Winter-collectie van Lanvin in ’89 toonde een prachtige jas met bijpassende bucket hat. Allebei in Schotse ruit uitgevoerd.
In De la Renta’s 1991 Fall/Winter-collectie toonde zijn muse Linda Evangelista (voor wie de term ‘supermodel’ is uitgevonden) een kleurrijke ruitjesoutfit.
Grunge, Kurt Cobain an Jared Leto
In de nineties trok ook de grunge movement de Schotse ruit naar zich toe. Zij deden het in de vorm van flanellen overhemden. Kurt Cobain en (een jonge) Jared Leto waren hierin voorbeelden voor de jeugd. Deze ruiten waren saaier en minder kleurrijk dan de ruitjes vóór deze tijd. Ook werden ze losjes gedragen. Hiermee stond deze look recht tegenover die van de privéscholen. Hieronder zie je trouwens geen van deze heren, maar zanger James Arthur. Ik was een foto aan het zoeken en kwam toen deze tegen en aangezien ik precies op dit moment een beetje obsessed ben van zijn nummer ‘Impossible’, vond ik het wel toepasselijk. Voor mezelf vooral. Maar je hebt in ieder geval een beeld van zo’n flanellen shirt.
De schotse ruit in de 21e eeuw
Inmiddels heb ik vrij regelmatig de ruitjes alweer gespot op straat en op de runway. In de FW-collecties van 2019 toonden merken zoals Chanel, Chloé en Celine verschillende varianten op de Schotse ruit in hun collecties. Monse toonde in 2020 een variant op de punkstijl in hun FW-show. Tegelijkertijd gaf Miu Miu weer een hele vrouwelijke draai aan het ruitje.
Oftewel: sinds de Schotse vlaktes in de 16e eeuw is de Schotse ruit nog zéker niet verdwenen. Draag het rokje preppy met een blouse en trui (cute!) of style een oversized blazer met een lichte jeans! Of ga gewoon voor een driedelig pak met ruit in een funky kleurencombinatie! Ik roep zo maar wat dingen, maar inmiddels wil ik het allemaal!
Bronnen
Gillies, E. (2021). Fascinating things to know about clans before you visit Scotland. Nordic Visitor.
Kelly, A. (2019). The Sociological Importance of Plaid. CR Fashion Book.
Straut, D. C. (2014). The PLAID SKIRT And Its Many Faces. The Fashion Tag.
